Co to jest poezja?

Czym jest poezja? Co jest poezją? A co poezją nie jest? To pozornie proste pytanie bynajmniej takim nie jest. Zazwyczaj nie mamy problemów z określeniem, co jest poezją, a co poezja nie jest. Gdy jednak chcemy podać jakąś definicję poezji, zaczynają się z tym problemy.

 

Edward Stachura mawiał: ”Wszystko jest poezją i każdy jest poetą”.

Adam Grzelązka 

Będzie wiersz

2017.02.05 Poznań

tu słowa składam
słowo po słowie
słowo do słowa
za słowem słowo
      buduję pomnik swój dla potomności
      nie wszytek umrę
      coś ze mnie przetrwa
      coś potomność odziedziczy
będzie wiersz
tu go piszę
ze słów go składam
ze słów buduję wiersz mój

Starożytni dzielili literaturę na dramat, epikę i lirykę. Poezja miała wówczas swoje jasno określone miejsce. Miejsce, które na różne sposoby w ciągu wieków swego rozwoju naruszała i rozsadzała. ostatecznie dokonało się to w wieku XX.

Ostatecznie poezja wyszła poza uświęcone reguły i formuły. Porzucono strofy. Odrzucono rymy. Powstała proza poetycka. Pojawiły się wiersze wizualne, graficzne. Te zresztą pojawiały się dużo wcześniej niż tylko w XX wieku.

W poezji dadaistycznej poezja zatraciła nawet sens komunikatu, sens treści. Co nie znaczy, ze przestała cokolwiek znaczyć, cokolwiek wyrażać, cokolwiek wypowiadać. Siła i moc poezji leża bowiem nie tylko w słowach, w ich znaczeniu, w treści wiersza, ale i w emocjach, jakie przekazują. Wiele zależy także od kontekstu wiersza. Oraz od odbiorcy. odpowiedni kontekst pomaga oczytać z wiersza dużo więcej, niż mówią tylko same jego słowa.

Zrób sobie wiersz

Przepis na wiersz dadaistyczny jest bardzo prosty:

„Chcąc stworzyć wiersz dadaistyczny, weź gazetę. Weź też nożyczki. Wybierz artykuł, który odpowiadałby długości twojego wiersza. Wytnij artykuł. Następnie powycinaj z artykułu poszczególne słowa i włóż je do torby. Potrząśnij delikatnie torbą. Następnie po kolei wyciągaj z torby słowa. Zapisz wszystko na kartce. Żeby zwiększyć czytelność można odmieniać słowa, chociaż nie jest to konieczne.Wiersz będzie podobny do ciebie.”

Powyższa instrukcja pokazuje jak wielka moc sprawcza, jak wielki obszar kreacji znajdujemy w poezji. Jej możliwości są nieomal nieograniczone.

Powróćmy do naszego pytania: co to jest poezja? Poezja jest tekstem literackim. Od prozy odróżnia ja obecnie przede wszystkim forma graficzna. Przepisując wiersz tak, jak zapisujemy prozę, możemy niejednokrotnie nie rozpoznać, że dany tekst jest wierszem. Przestaje nim być. Staje się kawałkiem prozy.

Zatem czy coś jest, czy nie jest poezją, zależy od samego twórcy. Od tego, jak on swoją twórczość widzi. Jakie są jego intencje. Jak zapisuje to, co jest jego poezją. Poezja gobelinowa np. sięga po symbole poza alfabetyczne.

Co jest poezją? Wszystko co nie jest prozą. Proza i poezja, mimo zbliżeń w prozie poetyckiej czy poezji prozodycznej, są terminami przeciwstawnymi. Stoją na dwu krańcach. Poezja zatem to utwory liryczne pisane wierszem oraz utwory liryczne pisane prozą. utwory liryczne pisane prozą od samej prozy odróżnia przede wszystkim bogactwo metaforyczne. Zmetaforyzowanie języka jest wyraźną wskazówka, ze mamy do czynienia z poezją, a nie z prozą.

Od jakiegoś czasu poezja sięga po jeszcze inne środki wyrazu. Poezja audiowizualna przybiera nowe, całkiem zaskakujące formy. A mimo to poezja nadal pozostaje poezją, mino zamiany nośnika, jakim był dotychczas papier na ścieżkę dźwiękową czy program komputerowy.

Władysław Broniewski

"Robotnik z Radomia"

Nie wiem, co to poezja,
nie wiem, po co i na co,
wiem, że czasami ludzie czytają wiersze i płaczą,

a potem sami piszą,
mozolnie i nieudolnie,
by od dławiącej ciszy
łkające serce uwolnić.

A kiedy synka stracił
pewien robociarz z Radomia,
o wierszu pomyślał z płaczem
i list napisał do mnie:

"Chłopczyk był śliczny jak róża,
dobre, kochane dziecko...
Wierszyk niech będzie nieduży,
nie religijny- świecki..."

Nie wiem, co to poezja,
jest w niej coś z laski Mojżesza:
strumień dobędzie ze skały,
umie zabijać i wskrzeszać.